In Vlaanderen hoor je vandaag de dag allerlei soorten Nederlands spreken, gaande van “echt, authentiek” dialect tot Standaardnederlands (= Algemeen Nederlands) zoals dat in de nieuwsprogramma’s van de openbare omroep wordt gebruikt. Taalvariatie is, zoals elke vorm van diversiteit, op zich een positief gegeven. Voor leerkrachten Nederlands komt het erop aan de leerlingen vertrouwd te maken met de belangrijkste componenten van die variatie in het taallandschap – dialect, tussentaal, standaardtaal – die elk hun plaats hebben in de communicatie.
Hieronder worden enkele kant-en-klare lespakketten aangeboden die de leerkracht van nut kunnen zijn om het thema taalvariatie op een boeiende en originele manier te benaderen. De lespakketten werden in 2023 ontworpen door Flor Roesbeke en Frauke Vervaeke in samenwerking met Vakgroep Taalkunde – Universiteit Gent. Dit valorisatieproject werd mogelijk gemaakt door de financiële steun van het Bijzonder Onderzoeksfonds (BOF).
Verantwoording
Een educatief luik op een website die Dialectloket heet: moeten de leerlingen dan dialect gaan leren in de les Nederlands? Helemaal niet. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling om met het lesmateriaal van Dialectloket de leerlingen het lokale dialect van hun grootouders actief te gaan aanleren. Dialectloket gaat daarentegen uit van systeemonderscheidende strategieën om het leerproces van de thuistaal naar het Standaardnederlands te bevorderen. In plaats van de standaardtaal steeds als uitgangspunt te nemen, krijgt hier het hele spectrum aan taalvariatie een plaats in de les Nederlands. Zo leren jongeren om in het taalcontinuüm waar hun tussentaal deel van uitmaakt, in te schatten welke taalelementen thuishoren in hun tussentaal of dialect en welke tot de algemene standaardtaal behoren. Een grondig inzicht in het Nederlandse taallandschap vormt immers de beste basis voor de verwerving en beheersing van de Nederlandse standaardtaal.
Lespakket 1: sociale stratificatie
Deze lessenreeks gaat over de sociale stratificatie van het Nederlands. De leerlingen ontdekken tijdens verschillende lessen de variatie die het Nederlands rijk is. Standaardtaal, tussentaal, dialect en jongerentaal worden behandeld aan de hand van originele oefeningen, boeiende geluidsfragmenten en fascinerend beeldmateriaal.
Doelgroep: ASO
Deze lessenreeks bevat vijf lessen over de sociale stratificatie van het Nederlands voor leerlingen uit de tweede en derde graad Doorstroom (ASO).
Les 1: formeel, informeel, dialect, tussentaal en standaardtaal
Les 2: evolutie van het Standaardnederlands
Les 3: dialect en associaties
Les 4: tussentaal
Les 5: jongerentaal
Download hieronder de lesvoorbereiding, de oefenbundel en de verbetersleutel:
Doelgroep: TSO/BSO
Deze lessenreeks bevat vier lessen over de sociale stratificatie van het Nederlands voor leerlingen uit de tweede en derde graad Dubbele finaliteit en Arbeidsmarktgerichte finaliteit (TSO/BSO).
Les 1: formeel, informeel, dialect en standaardtaal
Les 2: tussentaal en jongerentaal
Les 3: dialect
Download hieronder de lesvoorbereiding, de oefenbundel en de verbetersleutel:
Lespakket 2: argumenteren
Deze lessenreeks gaat over argumenteren. De leerlingen maken tijdens verschillende lessen kennis met deugdelijke en ondeugdelijke argumenten. Ze leren bovendien ook hoe ze hun eigen mening krachtig kunnen onderbouwen.
Doelgroep: ASO
Deze lessenreeks bevat vier lessen over argumenteren voor leerlingen uit de tweede en derde graad Doorstroom (ASO).
Les 1: mening, stelling en argument
Les 2: drogreden + thuistalen op school
Les 3: introductie debat
Les 4: debat
Download hieronder de lesvoorbereiding, de oefenbundel en de verbetersleutel:
Doelgroep: TSO/BSO
Deze lessenreeks bevat drie lessen rond het thema argumenteren voor leerlingen uit de tweede en derde graad Dubbele finaliteit en Arbeidsmarktgerichte finaliteit (TSO/BSO).
Les 1: mening, stelling en argument
Les 2: drogreden
Les 3: thuistalen op school
Download hieronder de lesvoorbereiding, de oefenbundel en de verbetersleutel: