Wat is Marokkaans Nederlands?

In het taalgebruik van personen met een Marokkaanse achtergrond (zowel nieuwkomers als Marokkaanse Belgen van de tweede, derde enz. generatie) hoor je vaak nog enkele Arabische of Berberse invloeden. Dat kan zijn in de manier waarop ze woorden uitspreken (fonologie), de manier waarop ze zinnen bouwen (syntaxis), Arabische of Berberse woorden die ze gebruiken (lexicon), enz. Omdat de achterliggende factor van dat taalgebruik de etnische achtergrond is van de sprekers, noemen we dat ‘Marokkaans Nederlands’ etnolectisch.

Dat wil niet zeggen dat alle leden van de Marokkaanse gemeenschap in Nederland en Vlaanderen op exact dezelfde manier spreken. Veeleer dan een afgebakende variëteit, gaat het hier om een verzameling ‘losse” Arabische en Berberse elementen, die je kan inzetten om je taalgebruik meer of minder ‘Marokkaans’ te kleuren. Die elementen duiken op omdat de sprekers het Nederlands nog niet helemaal onder de knie hebben (eerste generatie) of omdat sprekers, afhankelijk van de situatie, in hun taalgebruik meer of minder nadruk willen leggen op hun identiteit (tweede, derde, n-de generatie). Etnolecten blijven trouwens niet noodzakelijk de taal van één specifieke etnische groep. Vaak is het zo dat kenmerken die een bepaald etnolect typeren ook worden overgenomen door autochtone sprekers. Bij de Marokkaanse invloeden is dat niet anders: autochtone jongeren gebruiken het ook als stijlkenmerk.

 

Taalachtergrond van Marokkanen in Vlaanderen en Nederland

Marokko is een meertalig land. De meerderheid van de bevolking heeft één van de vele Berbertalen (t.w. Amazightalen). als moedertaal. Hierna vormt het Marokkaans-Arabisch de tweede moedertaal van vele Marokkanen.  Als cultuur- en schrijftalen worden het  Standaard Arabisch en het Frans gebruikt, maar lang niet alle Marokkanen beheersen die talen. Daarnaast zien we ook een opkomst van het Berber (t.w. Tamazight) als cultuur- en schrijftaal.

De taalachtergrond van Marokkaanse inwijkelingen is dus niet eenduidig. Als zij in Vlaanderen of Nederland met elkaar communiceren, kiezen ze door die meertalige achtergrond dan ook sneller voor het Nederlands dan pakweg Turkse immigranten (die collectief het Standaardturks aanleerden). Door het Marokkaanse etnolect veelvuldig in zulke onderlinge contacten te gebruiken, krijgt de variëteit alle kansen om zich te ontwikkelen.

Uiteraard moet er een onderscheid gemaakt worden tussen Marokkaanse nieuwkomers van de eerste generatie en hun nakomelingen die in Vlaanderen en Nederland opgroeien. Het taalgebruik van de eerste categorie zal logischerwijs veel kenmerken vertonen die typisch zijn voor tweedetaalverwerving. Toch blijft het taalgebruik van sprekers van de tweede, derde, vierde enz. generatie verschillen van het Standaardnederlands of een spreektalige variëteit daarvan. Blijven zij het Nederlands gebrekkig beheersen? Uit onderzoek is duidelijk gebleken dat dat niet zo is. Een etnolect ontwikkelt zich daarentegen voor veel sprekers tot een spreekstijl die ze inzetten om hun etnische identiteit te benadrukken. Naast hun gekleurde accent beheersen Marokkaanse Nederlanders of Belgen vaak ook gewoon het Standaardnederlands of een andere inheemse variëteit.

 

Enkele kenmerken van het Marokkaans Nederlands

Etnolecten bevatten meestal elementen uit de moedertaal, elementen eigen aan tweedetaalverwerving en elementen uit de lokale dialecten en regiolecten. Bij het Marokkaans Nederlands is dat niet anders. In Vlaanderen is nog maar weinig onderzoek gedaan naar dit taalgebruik, maar in Nederland onderzochten de taalkundigen Pieter Muysken en Frans Hinskens in het Roots of Ethnolects-project de taal van jonge mensen van Marokkaanse en Turkse afkomst in Amsterdam en Nijmegen. Bij de Marokkaanse Nederlanders (in die twee steden) stelden ze onder meer de kenmerken in onderstaande lijst vast. Die kenmerken komen vooral voor in het taalgebruik van jonge mensen; bij het ouder worden verdwijnt veel van de variatie. Vergeet daarbij bovendien niet de eerdere opmerking over interne verschillen: of de kenmerken voorkomen of niet heeft niet alleen te maken met de leeftijd van de sprekers maar ook met sociale klasse en met welke stijl men met zijn of haar taalgebruik beoogt.

 

Zinsbouw (syntaxis)

 

Uitspraak (fonologie)

 

Woordenschat (lexicon)